سید علی طاهری

همین الان یك كاغذ سپید بردارید و به آن خیره شوید یا بروید پشت پنجره و به آسمان نگاه كنید ! چه شد؟ چی می‌بینید؟ اگر ذرات كوچكی شبیه به مگس یا گرد و غبار می‌بینید كه هی جلوی چشم‌هایتان بالا و پایین می‌روند و این طرف و آن طرف می‌روند، اشكال نه از آسمان است، نه از كاغذ بلكه شما دچار عارضه چشمی ‌مگس‌پران یا عارضه جرقه‌بینی شده‌اید.

مگس‌ها با خیلی‌ها كار دارند

مگس‌پران عارضه چشمی‌ بسیار رایج است كه معمولا با بیشتر شدن سن بروز می‌كند؛ به طوری كه از هر 10 فرد بالای 60 سال 7 نفرشان مگس‌پران را تجربه كرده‌اند.

این عارضه ممكن است در افراد بالای 60 سال، نزدیك‌بین‌ها، كسانی كه سابقه جراحی چشمی ‌(بخصوص جراحی آب مروارید) و آ‌نها كه سابقه التهاب داخل چشمی‌ (یووئیت) دارند، دیده شود؛ با این حال احتمال دارد كسانی نیز هیچ یك از این بیماری‌ها را نداشته باشند اما عارضه مگس‌پران را تجربه كنند.

مگس‌ها از كجا می‌آیند؟

برای این كه بدانید مگس‌پران دقیقا چه منشأیی دارد باید ابتدا با زجاجیه چشم آشنا شوید. زجاجیه مایعی ژله‌مانند شبیه به سفیده تخم مرغ است كه بخش اعظم داخل كره چشم را از پشت عدسی تا روی شبكیه پركرده است. زجاجیه دارای مقدار فراوانی آب و مواد محلول است و به همین دلیل حالت ژله‌ای دارد و داخلش با رشته‌های بسیار ظریفی پر شده است كه در قسمت‌های خارجی‌تر متراكم‌تر است و به لایه‌های داخلی شبكیه متصل شده‌اند. سخت شد ؟ اما باور كنید لازم بود!

پژوهش‌های پزشكان بیمارستان تخصصی چشم نور نشان می‌دهد رشته‌هایی كه از آنها صحبت كردیم در كودكان و افراد جوان معمولا بسیار ظریف هستند و دیده نمی‌شوند اما با بالا رفتن سن، این رشته‌ها ضخیم‌تر می‌شوند و در برخی جاها به هم می‌چسبند كه این باعث ایجاد كدورت در زجاجیه می‌شود كه سایه این كدورت بر روی شبكیه باعث دیدن آن مگس‌های ابتدای گزارش می‌شوند.

همچنین در بسیاری از افراد سالمند بخشی از رشته‌های محیطی زجاجیه كه به شبكیه متصل بوده‌اند، از جای خود كنده می‌شود و به داخل بخش‌های مركزی زجاجیه می‌افتد. این حالت كه آن را (جداشدگی خلفی زجاجیه) می‌نامند شایع‌ترین علت ایجاد مگس‌پران است. در برخی از موارد نیز وجود التهاب داخل چشمی‌(یووئیت) سبب تجمع سلول‌های التهابی در زجاجیه می‌شود كه مگس‌پران را ایجاد می‌كنند.

علت دیگر مگس‌پران وجود خونریزی در داخل زجاجیه است، برای مثال ممكن است خونریزی خفیف چشمی ‌در افراد مبتلا به دیابت، ابتدا به صورت یك مگس‌پران دیده شود.

نور دیدم ! نور ! نور!

همیشه مگس‌ها نیستند كه باعث ناراحتی می‌شوند، در برخی موارد هم ممكن است معنای احساس وجود نوری غیرواقعی در میدان بینایی، چشمان شما را بیازارند. جرقه ممكن است به صورت خطوط درخشان صاعقه‌مانند، به صورت اجسام ریز درخشنده یا نقاط ریز متعدد در میدان دید، به هنگام حركات ناگهانی سر یا چشم یا در تاریكی دیده شود.

این نور از لامپ نیست

همان‌طور كه قبلا گفته شد با افزایش سن رشته‌های زجاجیه زخیم‌تر می‌شوند و به هم چسبندگی پیدا می‌كنند. این چسبندگی رشته‌های زجاجیه ممكن است باعث كشیده شدن پرده شبكیه شود. از آنجا كه پاسخ سلول‌های شبكیه به محرك‌ها به صورت درك نور است هر عاملی كه سلول‌های شبكیه را تحریك كند در مغز به عنوان نور تفسیر می‌شود. به همین علت وقتی شبكیه تحت كشش قرار گیرد جرقه‌های نوری دیده می‌شود.

مگس‌ها كی خطرناك می‌شوند؟

عارضه مگس‌پران و جرقه معمولا خطرناك نیستند و اگر سال‌های سال است آنها را می‌بینید ممكن است نیازی به درمان نداشته باشند اما در مواردی كه جرقه به تازگی ایجاد شده باشد باید نگران باشید چرا كه ممكن است شبكیه چشمتان پاره شده باشد، همچنین اگر مگس‌پران با سوراخ یا پارگی پرده شبكیه همراه باشد احتمال دارد نیاز به اقدامات درمانی مانند لیزر یا عمل جراحی برای جلوگیری از پارگی پرده شبكیه وجود داشته باشد.

همچنین درنظر داشته باشید كه جرقه حتی اگر با پارگی شبكیه همراه باشد معمولا پس از چند روز تا چند هفته خود به خود از بین می‌رود؛ مگس‌پران هم حتی در صورت همراهی با پارگی شبكیه پس از چند هفته كوچك می‌شود. بنابراین در افرادی كه جرقه یا مگس‌پران جدید ایجاد شده حتی اگر خود به خود خوب شده باشد لازم است معاینه كامل چشم انجام شود.

فراموش نكنید اگر مگس‌پران جدیدا ایجاد شده باشد یا پس از چند هفته خود به خود برطرف نشده باشد یا مگس‌پران قدیمی‌كه به تازگی بزرگ‌تر شده یا تغییر دیگری پیدا كرده باشد یا همراه با جرقه یا همراه با كم شدن یا تاری دید یا احساس وجود پرده در جلوی چشم باشد كه ناشی از كنده شدن بخشی از شبكیه است، حتما و به سرعت باید به چشم‌پزشك مراجعه كنید.