سید علی طاهری

ورودی‌های هر شهر می‌تواند ویترین و نمادی از توسعه و عمران در یک شهر باشد و به نوعی سر زندگی و شکوفایی یک شهر را به منصه ظهور برساند و نقش آن هم در جذب گردشگر و سرمایه‌گذاران امری است که به هیچ وجه قابل انکار نیست.

 ورودی‌های اصلی شهر خرّم‌آباد به عنوان مرکز استان توانمند لرستان، سالیان سال بود که شکل و شمایل خوبی نداشت و با حجم آشغال‌ها و زباله‌های شهری، نمایی زشت و نازیبا به قدم‌گاهای شهر تاریخی خرم‌آباد داده بود.

خوشبختانه امسال پس از سال‌ها به همت استانداری، منابع طبیعی و شهرداری خرم‌آباد با به‌سازی رینگ‌های ورودی شهر و همچنین پاک‌سازی این نقاط از نخاله و به دنبال آن تسطیح خاک و کاشت درختان در این ورودی‌ها، پس از مدت‌ها دست و رویی به سر ورودی های شهر کشیده شد و این سه ارگان با همکاری هم توانستند به یکی از آرزوهای دیرین شهروندان خرم‌آبادی جامعه عمل بپوشانند و نوید روزهای خوشی را به اهالی این دیار به ارمغان آورند که انصافاً از طرف همه اهالی خرّم‌آباد تشکر و قدردانی ویژه‌ای از دست‌اندرکاران این پروژه شهری داریم.

با توجه به آن که چند هفته پیش، در ورودی‌های شهر خرّم‌آباد شاهد اجراي جنگل‌کاری در سطح قابل توجهی از  زمين‌هاي اين منطقه بودیم که بی‌شک امری قابل تحسین است... 

ولی متاسفانه در بین گونه‌های کاشته شده، شاهد گونه‌ي درخت پر عوارضی همچون "کاج" بودیم که در سطح قابل توجهي کاشته شده است! درختی که مضراتش چنان بر محیط زیست مشهود است که کمتر مهندس کشاورزی و یا حتی باغبانی است که از مضررات آن بی خبر باشد،که عدم توجه و نا آگاهی سازمان مادری در این زمینه همچون سازمان منابع طبیعی از این موضوع مهم قدری عجیب به نظر می رسد.

تحقیقات برخی از متخصصان و صاحب‌نظران نیز حکایت از مضرّات و معایب در مورد درخت کاج دارد که از مضرات آن می‌توان به‌:

1. در برابر سموم و باران‌های اسیدی، آسیب‌پذیر است.

2. به دلایل مختلفی؛ آفت‌ها و آلودگی‌ها در اطراف آن انباشته می‌شوند.

3. به دلیل داشتن برگ‌های سوزنی شکل، سطح کم‌تری را پوشش داده و قدرت تصفیه آن کم‌تر از پهن‌برگ‌هاست

.

4. ریشه‌های درخت کاج با اسیدی کردن خاک پیرامون خود و زیر درخت، مانع از رشد گونه‌های دیگر گیاهان می‌شود، زیرا درخت کاج پس از ده سال خاک را تبدیل به اکسید کلسیم یا آهک می‌نماید که آهک موجب سوختن گیاهان دور درخت کاج می‌شود و از طرفی با توجه به نقش کاج در هدایت رطوبت سطحی زمین به اعماق از این جهت است که دور درخت کاج علف چندانی نمی‌روید اگر گياهي هم كشت شود نياز به آب فراوان دارد؛ و نکته قابل توجه این جاست که توليد اين اسيد به حدي زياد است كه براي كاشت درختان ديگر به غير‌كاج بايد محل كاشت كاج را تا عمق چهار متر خاك‌برداري کرد‌!

5. برخی معتقدند که درخت کاج، نوعی اکسید نیتروژن را وارد فضا می‌کند که در فضای پرتردد شهری که اکسید نیتروژن بیش از حدّ توسط صنایع و خودروها تولید می‌شود، به جای تصفیه هوا، بر آلودگی هوا می‌افزاید که از نظر کمیت و کیفیت با اکسیدهای نیتروژن تولیدشده در صنعت و ترافیک برابری می‌کند.

6. سایه‌انداز مناسبی ندارد.

7. چوب كاج دیر رشد می‌کند و در مصارف صنعتی و غیر‌صنعتی کم‌بازده است، اما زیر برف سنگین، سریع می‌شکند.

8. به علت سمی بودن برگ‌های سوزنی درخت کاج، پرندگان تمایلی به لانه‌سازی بر شاخ‌سار این درخت ندارند یا کم‌تر آشیانه می‌کنند، در زیر چتر آن گیاهان دیگر رشد نمی‌کنند.

9. برخلاف سرو، چنار، بلوط ، نارون، كنار و زبان‌گنجشك که گر چه آن‌ها هم میوه ندارند، ولی در جریان جابه‌جایی هوا و فرصت‌دهی به سایر گیاهان ممانعتی مثل درخت کاج ندارند.

10. قابلیت بالای اشتعال‌پذیری برگ‌های سوزنی خشکیده(صمغ و رزین) باعث شده کهطی سالیان گذشته، آتش‌سوزی‌هایی که در پارک‌های جنگلی اتفاق افتاده است اغلب در قطعات کاج باشد.

11. با تجزیه‌ي اندام‌های گیاهی كاج در شهر‌ تهران، مشخص گردیده که مقادیری سرب (در حد سمی) در آن وجود دارد.

12. در معابر شهری، برگ‌های سوزنی با فرودآمدن بر روی خودروها و سنگ‌‌فرش‌ها به‌علت وجود صمغ، صدمه‌ي غیرقابل‌جبراني می‌زنند.

13. ریشه‌ي کاج به مرور زمان به سنگ‌‌فرش‌ها و بافت معابر شهری آسیب جدی وارد می‌آورد.

14. نقش درخت کاج در حساسیت‌های فصلی و همچنین افزایش شیوع آسم و آلرژی در افراد جامعه بخصوص در کودکان، نوجوانان و جوانان به اثبات رسیده است و منبع تولید آلرژی‌های به شدت حساسیت‌زا است و ایجاد بیماری آسم و حساسیت می‌کند.

15. نه تنها نقش آن در تولید رطوبت و ایجاد خنکی در هوای اطراف بسیار اندک است بلکه نقش آن را در افزایش دمای چند درجه‌ای در منطقه قابل توجه است‌!

16. از نظر فرهنگی و در بین عامه مردم، درخت کاج نماد گورستان است و از سوی دیگر، یادآور مراسم کریسمس غربی بوده و با مراسم و فرهنگ ایران چندان انطباق ندارد.

- - - - - - -

ضلع شمالی پارک صخره‌ای و قسمت‌هایی از تپه شهدای خرّم‌آباد و ورودی جاده منتهی به بام لرستان نمونه مشهود برای معرفی گونه کاج می‌باشد‌، تقریباً اکثر شهروندان خرّم‌آبادی حداقل یک بار به این مکان‌ها رفته‌اند و متوجه شده‌اند که قسمت سوزنی برگ‌ها تبدیل به مکانی بی‌روح و مرده شده است، چون سطح خاک این مناطق عاری از گیاه بوده و هیچ پرنده‌ای در میان درختان لانه نکرده وخاک زیر درختان، متراکم و سفت است.

با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر و پی در پی در لرستان و به دنبال آن افت شدید سطح آب‌های زیر زمینی، ضعیف بودن خاک از نظر ماکرو و میکرو‌ها و همچنین بالا رفتن درجه حرارت و آلودگی هوا کاشت درختی همچون کاج که آب را به جای حفظ و نگه‌داری به قسمت‌های عمیق زمین منتقل می‌کند و سبب خشکی زمین می‌گردد که خود بر کاهش شدید سطح سفره‌های زیر‌زمینی می‌افزاید چندان کارشناسی شده به نظر نمی‌رسد.

با توجه به مسائل ذکر شده، انتظار می‌رود که استانداری لرستان‌، سازمان منابع طبیعی و سازمان فضای سبز شهرداری خرّم‌آباد، قدری در جنگل‌کاری‌های انجام شده در ورودی‌های شهر خرّم‌آباد و همچنین در توسعه و ایجاد فضای سبز درون شهری توجه ویژه‌ای داشته باشند و در انتخاب نوع درخت با حفظ و در نظر داشتن هدف اصلی یعنی “زیبایی منظر” به شرایط نگه‌داری ایده‌آل، هم از نظر جوی و هم از نظر هزینه‌های جانبی، توجه شود.

منبع : خرّم آباد(خُورمُووهَ) پاتوق